Tri thức, trí tuệ và trí huệ

Một lần lên lớp , chúng tôi có bài tập học thuộc lòng và tìm hiểu về bài thơ : tu là thấu hiểu. Khi đọc câu thơ “ Trí Huệ phải từ an “ tôi đã dừng lại và suy nghĩ rất nhiều. Trí Huệ là gì? Từ an là gì ? Thậm chí mấy ngày sau, kể cả đi trên đường tôi cũng nhẩm đi nhẩm lại câu thơ đó, vừa hiểu lại như không hiểu gì. Trước đây, tôi thường được nghe nói đến Tri thức và trí tuệ, sau khi ngồi thiền, tôi mới biết đến khái niệm trí huệ.

Tri thức là kiến thức tích lũy từ trường lớp, từ sách vở... Tri thức là những hiểu biết, những thông tin, ý nghĩa, lập luận, giảng dạy ... Tri thức đạt được thông qua sự giáo dục, đào tạo hay các trải nghiệm thực tế.

Trí tuệ là cái được hấp thụ từ cuộc sống, từ thất bại, từ thành công... Tri thức chưa được hấp thụ vào trí óc, vào trái tim, chưa hình thành nên một bản lĩnh thì chưa phải là trí tuệ. Người có trí tuệ là người biêt dùng tri thức mình có chuyển hóa nó để phục vụ bản thân và cộng đồng. Trí tuệ làm nên con người và là hiện tại của con người. Bản lĩnh trí tuệ được hấp thụ từ tri thức của khoa học, của tự nhiên, của nghệ thuật, của cuộc sống, từ niềm hân hoan của thành công, từ mùi vị đắng cay của thất bại mà bản lĩnh trí tuệ được hình thành, được bồi đắp, được hun đúc. Người từng trải có nhiều trí tuệ. Trí tuệ phát triển theo thời gian, theo những trải nghiệm cuộc sống trong đời người. Tri thức là cái bên ngoài, trí tuệ là cái bên trong. Trí tuệ có tính chủ quan được hình thành từ những kinh nghiệm cuộc sống.

Đồng hành cùng trí tuệ là tâm trí của mỗi người, là những cảm xúc , là những suy luận, định kiến, những phán xét... Tâm trí lôi kéo trí tuệ. Qua 5 giác quan : mắt, mũi, tai, lưỡi và thân chúng ta nhận biết được 5 đặc tính của sự vật : sắc, hương, thanh, vị và xúc. Ví dụ “ chúng ta thấy 1 bông hoa nở ở bên đường. Tri thức sẽ cho chúng ta biết đấy là loại hoa gì, trí tuệ cho ta biết, cây hoa ấy được trồng hay tự mọc, nó cần gì để nở hoa nhanh hơn, lâu tàn hơn .. còn Tâm trí thì sẽ là :

• Khi ta vui : bông hoa này đẹp quá, nhìn tươi sáng quá, ta mang về cắm hoặc trồng ở nhà
• Khi ta buồn : bông hoa này đẹp nhưng gợi ỷ niệm buồn, nhìn nó lẻ loi, cô đơn quá ...
• Khi ta còn nhiều điều đang phải suy nghĩ : ồ, có bông hoa ở đây à, kê nó.

Tâm trí hiện lên đủ chuyện phải trái, đúng sai, đẹp , xấu, để rồi khởi lên tâm thiện hay ác. Tâm trí không chỉ nhắc đến hiện tại mà còn khiến ta nhớ lại các cảnh thuộc quá khứ, mơ ước các cảnh tương lai. Sự tu tập là nhằm chế ngự phần tâm trí có liên hệ với tham, sân, si... Tu tập để bớt tính chủ quan, để đi sát với sự thật, tu tập để các ý nghĩa trong sáng, chân thật của sự thật không bị tâm trí phiền não che mờ. Trí tuệ phát triển, tâm trí được chế ngự, sự thật của sự vật hiển hiện ra như nó vốn có thì chính là trí huệ. Trí huệ là sự phát triển cao cấp của trí tuệ đi kèm với sự chế ngự tâm trí, gia tăng định tâm. Trí huệ là cái bên trong của con người được tích lũy, hấp thụ và giác ngộ qua nhiều kiếp sống. Trí huệ có liên quan đến tiềm thức - Trí huệ chỉ xuất hiện ở những người tu luyện cao cấp và có một trí tuệ uyên thâm.

Khi Thầy giảng về bài thơ Tu là thấu hiểu, Thầy có giải thích : Từ chính là từ bi, là tấm lòng thiện, an chính là an nhiên, là bình tĩnh. Tri huệ phải từ an tức là tâm trí phải thiện, phải bình tĩnh, an nhiên để nhìn nhận sự vật, sự việc, đừng để những cảm xúc, những cái tôi, làm sai lêch ý nghĩa, sự thật trong sáng của sự vật, sự việc. Ví dụ như câu chuyện về bông hoa ở trên, trí huệ chính là không để tâm trí kéo suy nghĩ của ta đi đến những sự việc khác mà quên đi: đây là 1 bông hoa sắp nở. Tu là thiền định để cho cái tâm, cái trí của nhiều kiếp được từ an và rồi mới có thể “thấu tâm can vạn vật “ và con đường mình đi mới đỡ gian nan vất vả .

Giữ vững tấm lòng thiện, luôn đối mặt với khó khăn 1 cách bình tĩnh an nhiên, khó khăn sẽ dễ vượt qua hơn nhiều. Tu tập để đi trên con đường đúng đắn , tu tập để có trí huệ từ an !

Bài viết có sử dụng tư liệu tham khảo trên internet.

/