-
Phim ảnh và tâm linh
Bạn có từng biết hay đã từng chơi trò chơi thực tế ảo? Đó là một công nghệ trải nghiệm mô phỏng với âm thanh, hình ảnh, ánh sáng, nước, khói, chuyển động... khiến người ngồi trong "buồng máy" cảm giác thật y như chính mình đang trải qua những kịch bản đã được lập trình sẵn trong máy. Các giác quan mắt, mũi, tai hoàn toàn đánh lừa được bạn, khiến bạn tin rằng đây đích thị là thật. Tuy nhiên, ba giác quan còn lại giúp bạn nhận ra rằng bạn đang bị lừa, do công nghệ khoa học mới chỉ phát triển đến mức đó. Thế nhưng, sẽ ra sao nếu như năm hay thậm chí cả sáu giác quan đều bị lừa? Nếu như có một kịch bản lập trình sẵn cho số phận của bạn, vậy thì làm thế nào để bạn biết được mình có bị điều khiển cuộc sống của chính mình hay không?
Một bộ phim khoa học viễn tưởng của Mỹ sản xuất năm 1999 được viết kịch bản dựa trên ý tưởng thế giới chúng ta đang sống chỉ là thế giới ảo và thế giới này bị điều khiển, lập trình bởi một thế giới khác. Tuy nhiên, sẽ có một số người đặc biệt có khả năng thoát ra khỏi hiện thực ảo và nhận thức được điều đó, và họ chính là những người có sứ mệnh thức tỉnh nhân loại. Nguồn gốc của ý tưởng phim này được những nhà phân tích phim trên thế giới cho rằng bắt nguồn từ các tư tưởng khác nhau của những nhà triết học từ cổ đại cho tới hiện đại, trong đó có 4 ý tưởng được cho là thú vị nhất. Trong phim, nhân vật chính được hỏi trước khi thức tỉnh rằng sẽ chọn viên thuốc màu đỏ - đồng nghĩa với việc đi tiếp và khám phá ra cốt lõi của cuộc sống hay chọn viên thuốc màu xanh - quay trở về với thực tại đang sống và giữ quan điểm rằng chỉ có thế giới này tồn tại?
Nếu bạn chọn viên thuốc màu đỏ thì hãy cùng khám phá các ý tưởng từ các nhà triết học nhé! Đầu tiên là câu chuyện hang động của Plato, nhà triết học cổ đại người Hy Lạp. Ông có một ý niệm rằng thế giới thật mà con người đang chứng kiến có thể chỉ là một ảo ảnh mà thôi. Để minh họa cho ý niệm đó, ông đưa ra một câu chuyện có một nhóm người bị nhốt trong hang động từ khi sinh ra, bị trói buộc hoàn toàn, thứ duy nhất mà họ có thể nhìn thấy là bức tường phía trước, không thể nhìn xung quanh. Ở bức tường này sẽ hiện ra những hình chiếu bóng của động vật, cây cối và con người nữa. Vì đây là thứ duy nhất họ nhìn thấy từ khi sinh ra vì thế nên đó cũng chính là cách duy nhất để họ hiểu hay nhận biết về thế giới thực, hay nói cách khác, thực tại đối với họ chính là ở bức tường phía trước, cho đến một ngày có một người thoát ra khỏi dây trói và khám phá hang động thì mới nhận ra thế giới mà anh ta và những người khác nghĩ là thật kia thực ra được tạo nên bởi những con người tự do thông qua ánh sáng từ ngọn lửa chiếu lên những bức tượng tạo ra hình chiếu lên bức tường. Sau khi chứng kiến điều đó thì anh ta cho rằng đó mới là thế giới thực chứ không phải hình chiếu bóng kia. Tiếp theo đó anh ta ra được khỏi hang và bị choáng ngợp bởi ánh sáng mặt trời và thế giới bên ngoài hang thực sự khác xa quá nhiều so với những gì đã được chứng kiến từ khi sinh ra.
Và với sự nhận biết hoàn toàn về hiện thực này, anh ta quyết định quay trở lại hang và dạy cho những người khác biết về thế giới bên ngoài. Câu chuyện như một phép ẩn dụ rằng rất ít người có khả năng nhận biết được cách thức thế giới này hoạt động cũng như bản chất thật của nó là gì. Ý tưởng của Plato chính là những người được khai sáng về sự thật này sẽ truyền đạt nó cho những người đang mắc kẹt ở trong hang để giúp cho họ thoát ra khỏi những ảo ảnh hay suy nghĩ sai lầm về thế giới. Mặc dù vậy, đó chỉ là câu chuyện khởi nguồn đơn sơ, những ý tưởng triết học tiếp theo phức tạp hơn sẽ được trình bày ở phần sau.
(còn tiếp)
/
-
Ý tưởng thứ 2 được nêu trong cuốn sách nổi tiếng Simulacra and Simulation (Giả thể và giả lập) của Jean Baudrillard ra đời năm 1981, tác giả đề cập tới văn hóa tiêu dùng cuối thế kỷ XX trở thành sự mô phỏng, bắt chước của thế giới ảo nhưng còn thực hơn thế giới thực. Ví dụ: hoạt động đi bộ và chạy tưởng chừng cực kỳ đơn giản nhưng hiện tại nó trở nên phức tạp vì thông qua truyền thông, quảng cáo, nhà sản xuất hướng người tập đến việc phải cân nhắc rất nhiều yếu tố như lựa chọn đi đôi giày nào thoải mái, mặc bộ quần áo nào dễ chịu, nghe bài nhạc nào phù hợp...
Hoặc một ví dụ khác liên quan đến hoạt động ăn uống: ngày nay mọi người hầu như không còn tiêu thụ thực phẩm do chính mình tự sản xuất ra mà lựa chọn các loại đồ ăn có ích cho sức khỏe. Tuy những đồ ăn này có thể được sản xuất một cách cực kỳ công nghiệp nhưng lại được quảng cáo là sản phẩm tự nhiên, tạo ra một cách rất thủ công giống phương thức những người nông dân sản xuất trong quá khứ. Như vậy, những yếu tố phụ trợ liên quan đã khiến con người quên đi bản chất thực sự của một mặt hàng hay sản phẩm, dịch vụ nào đó. Chính bản chất mới là thứ cần phải cân nhắc kỹ càng trước khi lựa chọn bất kỳ một thứ gì chứ không phải những sự quảng cáo, tô vẽ xung quanh để đánh lạc hướng. Điển hình của ví dụ này là sữa, từ một sản phẩm thay thế cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khi thiếu sữa mẹ đã được quảng cáo và truyền thông thành một sản phẩm thiết yếu của cuộc sống, thậm chí còn tốt hơn sữa mẹ… Có thể nói, con người đang sống trong một thế giới mà các sản phẩm, hiện tượng, hoạt động, đã bị thay đổi khác xa bản chất vốn có của nó.
Ý tưởng thứ 3 được lấy từ tư tưởng của nhà triết học vĩ đại Các Mác về sự bóc lột của tầng lớp tư sản với vô sản. Tại sao tầng lớp vô sản không nhận ra bản chất bị bóc lột? Vì nhận thức của họ đã bị đánh lạc hướng bởi các yếu tố xã hội như giáo dục, tôn giáo, lịch sử, tinh thần dân tộc,... khiến họ quên đi sự thật mình đang bị lợi dụng như thế nào.
Ý tưởng cuối cùng đến từ triết gia Descartes - người nổi tiếng với câu nói " tôi tư duy nên tôi tồn tại". Trong cuốn sách xuất bản năm 1641 của mình, ông đã đề cập đến một câu hỏi đó là làm thế nào để chắc chắn rằng thế giới mình đang sống hay đang trải nghiệm không phải là một ảo ảnh được tạo ra bởi một con quỷ xấu xa nào đó. Ông giải thích cho ý tưởng này từ những gì ông thấy và cảm nhận khi đang ngủ. Trong giấc mơ ông cho rằng những giác quan không thể tin tưởng được. Chúng không cung cấp đủ thông tin, bằng chứng về việc thế giới xung quanh ta là thực hay chỉ là sản phẩm của suy nghĩ. Vậy nên rất có thể tất cả những thứ mà con người trải nghiệm chỉ là ảo ảnh được tạo ra bởi một con quỷ xấu xa nào đó. Và trong phim ảnh, con quỷ xấu xa đó được hình tượng hóa cụ thể là trí tuệ nhân tạo, là máy móc, thứ đưa con người vào môi trường giả lập, nuôi dưỡng trí óc con người trong đó, còn thân thể ngoài đời thực bị khai thác dần để lấy năng lượng cho cỗ máy này. Vậy nên con người không thể phân biệt đâu là giả, đâu là thật, mà thậm chí chính nó khiến con người mắc kẹt trong ảo ảnh, giấc mơ không hề có thật.
Các ý tưởng triết học gây tranh cãi trong nhiều năm dài, rằng chúng ta có đang sống trong thế giới giả lập được điều hành bởi máy móc hay thế lực bên ngoài hành tinh hay không? Chưa ai có thể khẳng định được điều đó... cho đến khi có người lãnh đạo xuống trần làm nhiệm vụ dẫn dắt, khai sáng cho chúng sinh. Nếu có duyên biết đến vị lãnh đạo đó, và bạn đã chọn viên thuốc màu đỏ - lựa chọn được thức tỉnh, con đường giác ngộ của bạn chính là ở đây và ngay bây giờ!
Chúc mọi người luôn tinh tấn trên con đường giác ngộ!
/
