Quan sát hơi thở

Thầy vẫn thường dậy: “Tâm viên ý mã”. Nghĩa đen của câu này là: cái tâm như khỉ vượn, cái ý như ngựa chạy là một cụm từ ý nghĩa tượng trưng và ẩn dụ chỉ về tâm trí bất định, thường biến của nội tâm con người, nghĩa là tâm trí con người ta thường xáo động và dễ mất kiểm soát, chỉ cho tâm ý của chúng sinh luôn hướng về ngoại cảnh để đề ra sự tu luyện tĩnh tâm.
Con người mình, theo phản xạ tự nhiên, thường đánh đồng mình với những điều đang xảy ra xung quanh. Cơ thể đau ở đâu, tâm nhảy vào chỗ đó. Có sự việc nào xảy ra, tâm nhảy xổ vào trung tâm sự kiện. Sự việc càng không theo ý mình, lại càng bị nó kéo thật mạnh vào đó. Yêu ai, tâm cũng tập trung vào người đó, muốn suy nghĩ, muốn làm theo họ, ghét ai cũng như vậy.
Để định tâm, hơi thở là sự lựa chọn hàng đầu. Hơi thở là một quá trình sống tự nhiên của cơ thể hoạt động liên tục cho đến khi mạng sống chấm dứt. Khi nhất tâm, chuyên chú vào 1 điểm nhất định là hơi thở, chúng ta sẽ hạn chế được việc mất năng lượng do tán tâm. Ta cảm thấy tòan bộ các tế bào trong cơ thể trở về trạng thái nghỉ ngơi, sạc pin lại. Ta đủ tĩnh để quan sát và nhận biết hơi thở luôn đến và đi. Và đôi khi hơi thở thay đổi, chẳng hạn như ngắn, dài, nông, hoặc sâu, nhẹ nhàng hoặc gấp gáp.
Thực ra trong quá trình tập trung vào hơi thở, chúng ta hay gặp vấn đề áp đặt hơi thở theo ý mình, muốn hơi thở dài hơn, êm hơn, nhẹ nhàng hơn. Với kinh nghiệm tập của bản thân, tôi thấy việc đó sẽ khiến chúng ta bị căng thẳng, dễ loạn, đuổi theo hơi thở sẽ rất mệt. Vì thế tôi chỉ đơn giản là quan sát hơi thở và tôn trọng tính tự nhiên của nó. Khi quan sát, tôi hiểu rõ hơn vì sao hơi thở chính là sợi dây kết nối của Thân và Tâm. Cách ta thở chính là một sự biểu hiện ra ngoài của Tâm. Khi ta hồi hộp, lo lắng, hơi thở chúng ta sẽ dồn dập, đứt quãng…Còn khi ta sảng khoái chúng ta lại thở kiểu khác nữa. Hoặc khi thân chúng ta mệt, chúng ta sẽ có cảm giác thở không ra hơi hay cảm giác thở bằng tai. Giống như kiểu ta không chỉ quan sát đường nét mà còn cả nội dung của hơi thở vậy.
Việc quan sát và tập trung vào hơi thở đòi hỏi phải rất kiên trì và quyết tâm, vì nó khá nhàm chán. Ta thường chỉ nhận biết quan tâm hơi thở khi nó có vấn đề trục trặc. Nếu như thực tập thường xuyên, có ý thức sẽ mang lại nhiều hiệu quả, trong đó việc thiền chắc chắn sẽ được cải thiện.