Khoảnh khắc Thiền

.
Từ khi được đọc loạt bài “Học lại Thiền, Thiền học lại” của Thầy trên diễn đàn, tôi được chiêm nghiệm thêm thật nhiều điều bổ ích. Vậy là Thiền có ở quanh ta, khoảnh khắc Thiền có thể xuất hiện bất cứ đâu, bất cứ khi nào, chỉ là ta có lưu tâm tới hay không mà thôi.

“Nếu tôi nói: “Khi Quang Hải co chân sút phạt là lúc Quang Hải thiền”, bạn có tin không?”
…
“Khi giảm thiểu suy nghĩ đến tối đa thì năng lực cảm nhận và sức mạnh của chúng ta cũng sẽ bộc lộ ở đỉnh cao. Đó chính là sức mạnh của thiền định!”
…

***

Những câu chữ ấy cứ hiện lên trong tâm trí tôi, và rồi tôi chợt nhớ tới một khoảnh khắc Thiền đã được đặc tả trên phim ảnh. Các nhà làm phim đã rất cố gắng truyền tải câu chuyện của một người lần đầu tiên chập chững đến với Thiền, cảm nhận về Thiền, về những điều kỳ diệu mà Thiền mang tới cho tâm hồn người đó.

Điều ấy khiến tôi quyết tâm tìm kiếm và lược lấy một trích đoạn video nhỏ của phim để chia sẻ trong bài viết này.

Đây là tác phẩm phim ra đời cách nay gần 20 năm có tên: “The last Samurai” (tạm dịch: chiến binh Samurai cuối cùng). Phim kể về nhân vật Nathan Algren là đại úy lính đánh thuê của Mỹ tham chiến trên đất nước Nhật Bản vào thế kỷ 19 – thời kỳ hai nền văn minh Đông – Tây đang trong buổi đầu giao lưu văn hóa.

Sau một trận chiến, Nathan bị bắt làm tù binh và phải sống trong một ngôi làng của Nhật. Nhưng thay vì bị giam giữ trong ngục tù, anh được hòa nhập vào cuộc sống của người dân, tham gia lao động, thậm chí được học kiếm đạo cùng họ.

Đối với một tên lính đánh thuê bao năm chiến đấu vì tiền và không có lý tưởng, tâm hồn của Nathan đã chai sạn và in đậm những vết thương, tội lỗi và mất phương hướng. Nhưng khi sống trong ngôi làng đậm chất Thiền Phương Đông ấy, dường như những thương tổn về tâm hồn ấy đang dần được xoa dịu, Nathan chập chững những bước đi đầu tiên trên hành trình của Thiền.
Và đoạn video sau sẽ chia sẻ vắn tắt lại những khoảnh khắc mà Nathan chiêm nghiệm được cho bản thân trên hành trình đó:

https://youtu.be/FoLR7n2wj-0

Ở đầu đoạn video là cảnh Nathan bắt đầu học kiếm đạo. Vốn là một lính đánh thuê chuyên nghiệp, Nathan cũng biết sử dụng kiếm thuần thục. Nhưng có một thứ cứ kìm hãm anh lại, một thứ chính anh cũng không nhận ra, và rất ít người có thế thấy để nói với anh: Trong anh có quá nhiều suy nghĩ.

Quá nhiều suy nghĩ, quá nhiều mối bận tâm về cây kiếm, về những người xung quanh đang nhìn mình,… Đó chính là những tạp niệm khiến anh bị phân tâm, bởi vậy đường kiếm trở nên chậm chạp hơn, thiếu quyết đoán hơn.

Trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta cũng vậy, có quá nhiều thứ kéo đến khiến ta phân tâm, bộ não của ta phải dành năng lượng để xử lý tất cả dẫn tới quá tải. Hoặc khi đang cần tập trung xử lý một công việc, bộ não như một thói quen lại tiếp tục xao lãng sang những thứ khác khiến cho việc chính chẳng thể tập trung được, mà những ý nghĩ vẩn vơ cũng chẳng tới đâu. Thậm chí cả khi ta nghỉ ngơi, nhiều lúc “tâm viên ý mã” vẫn không cho ta yên lòng ngơi nghỉ, khiến ta chỉ nghĩ thôi cũng đã phát mệt.

Trở lại với phim, cả khi biết được mình có quá nhiều ý nghĩ, Nathan cũng chưa thể thay đổi được ngay lập tức. Mà đó chỉ là một khời đầu của cả quá trình: trải nghiệm, quan sát, chiêm nghiệm. Sống trong một ngôi làng đậm chất Thiền, anh dần hòa mình, tiếp nhận và cảm nhận sự đổi thay trong chính tâm hồn của mình.

Đó là một điều kỳ diệu mà Thiền mang lại cho chúng ta.

Ở cuối trích đoạn đã trở lại với việc học kiếm đạo của Nathan: hết thua rồi lại thua. Nhưng sau tất cả những gì đã diễn ra, khoảnh khắc Thiền đã tới: những suy nghĩ không cần thiết được từ từ bỏ xuống, Nathan có lẽ đã đến một giai đoạn mới: “năng lực cảm nhận và sức mạnh của chúng ta cũng sẽ bộc lộ ở đỉnh cao”.

Toàn bộ sức mạnh tâm trí, những kỹ năng được rèn luyện và hun đúc đã được bộc lộ, bởi trong Nathan lúc này, không có điều gì trì kéo anh lại nữa. Những điều tinh hoa nhất được tích lũy ở tầng nhận thức và tiềm thức đã cùng hòa hợp và phát huy hoàn toàn.

Thước phim này khắc họa một Nathan đã khác: một Nathan bước qua khỏi những nỗi đau, đặt xuống những gánh nặng vốn đã từng làm anh trĩu vai, đã có thể bước về phía trước một cách thanh thản và kiên định.

***

Các nhà làm phim đã rất nỗ lực để đặc tả những chiêm nghiệm của một người phương Tây lần đầu tiên biết tới văn hóa phương Đông và đến với Thiền. Ngoài đoạn trích nêu trên, cả bộ phim còn là câu chuyện về nước Nhật buổi đầu thời kỳ Minh Trị, về giao thoa văn hóa Đông Tây kim cổ, về tính nhân văn, tinh thần vị tha,… và Thiền là một yếu tố đặc sắc được nêu lên trong cả tác phẩm.
*
Vậy là Thiền có thể xuất hiện ở quanh ta, và mang lại cho chúng ta những điều vô cùng kỳ diệu: chữa lành những vết thương, hoàn thiện tâm hồn và giúp ta phát huy được sức mạnh từ sâu trong nội tâm mỗi người.

“Mong rằng những người định thiền hãy thiền định ngay đi.”

HN, 19/02/2020
/