Chữ “Tùy” trong giao tiếp

Trong ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày, tôi được nghe chữ tùy và thỉnh thoảng cũng sử dụng chữ tùy để trả lời vấn đề người khác hỏi mình theo kiểu như “tùy anh, tùy chị, tùy sếp…” trong điều kiện để dành sự chủ động quyết định cho đối tác giao tiếp. Hay khi bí từ, bí cả suy nghĩ không biết nói sao cho phải mượn chữ 'tùy' để ứng phó. Cũng có lúc dùng chữ tùy thay cho câu trả lời trong lúc giận dỗi, không hài lòng với ai đó. Lúc này, chữ tùy thêm với sự cao giọng của mình trở thành sự vô tâm, sự thờ ơ của mình đối với người nghe, vô tình để lại người nghe một cảm giác hụt hẫng.

Tôi nhận ra điều này khi tôi đón nhận câu trả lời là chữ “tùy ” từ một người bạn mà tôi rất yêu quý. Thời điểm đón nhận chữ tùy là khi tôi gợi ý giải pháp để xử lý công việc có lợi cho bạn ấy, nhưng bạn tôi đã trả lời tôi là tùy…. Khi nghe xong chữ tùy, mọi cảm xúc rơi tõm đi đâu hết cả, chỉ còn lại sự hụt hẫng. Tôi thử nghĩ rằng nếu mình cũng vô tình trả lời tùy như vậy thì người nghe cảm thấy ra sao nhỉ? Có giống tôi không? Cũng từ cảm giác này, tự bản thân tôi thấy mình cần thay đổi, cần sử dụng ngôn ngữ sao cho hợp lý hơn. "Tùy" là một từ dễ nói, dễ nghe và dễ làm tổn thương người khác, nếu mình sử dụng không linh hoạt, mềm dẻo trong thế ứng xử sẽ không có lợi.

Nếu không nói tùy, nên nói gì?

Thường thì chúng ta rất hay được bạn bè hoặc người thân hỏi ý kiến về một việc gì đó mà họ còn băn khoăn, chưa biết nên xử lý như thế nào… Trường hợp được hỏi ý kiến như vậy, mình thử đặt mình vào hoàn cảnh của họ lúc bấy giờ để “quân sư quạt mo” giúp họ có quyết định hợp lý nhất. Lúc này mình càng không nên dùng chữ tùy một cách chóng vánh để trả lời.

Trong công việc, nhất là khi phải làm việc nhóm đôi khi khó tránh khỏi ý kiến khác nhau giữa mình và các thành viên trong nhóm. Bạn vẫn có thể giữ nguyên ý kiến của mình, đồng thời cho người khác một cơ hội nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, dễ chịu hơn. Việc "bảo lưu ý kiến” trong trường hợp này chứng tỏ bạn có trách nhiệm với lời nói của mình. Còn nếu nói chữ "tùy" sẽ dễ bị nghi ngờ là trốn tránh trách nhiệm, lại mang ý nghĩa tiêu cực, buông xuôi.

Trong các mối quan hệ, đôi khi khó tránh khỏi xung đột hoặc ý kiến trái chiều nhau. Lúc ấy, nếu bạn bị rơi vào thế yếu (thiểu số), không thể xoay chuyển cục diện thì bạn biết đấy, từ bỏ hoặc nói “vậy tùy mọi người nhé" không phải lựa chọn duy nhất. Thay vì thế, hãy biểu đạt theo một cách khác, như vậy bạn sẽ trở thành người chủ động hơn trong giao tiếp.

Một lần lang thang trên mạng, tôi đọc được một bài viết về “chữ tùy trong cách ứng xử của người xưa”, bài có đoạn viết: “Chữ TÙY trong tư tưởng của Khổng Tử được thu gọn trong cụm từ "vô khả vô bất khả ". Đó là cách ứng xử tùy thời, tùy nơi, tùy tâm cảnh, quyền biến vô ý, vô tắc, vô cố, vô chấp, vô ngã. Vô ý là không theo ý kiến chủ quan, vô tắc là không khẳng định một cách tuyệt đối, vô cố là không cố chấp, vô ngã là không vì mình. Chữ TÙY của Khổng Tử thể hiện sự nhu thuận, uyển chuyển, khôn ngoan lợi cả mình và lợi cả người chứ không đồng thuận một cách tùy tiện”.

Chữ TÙY giúp cho con người giữ được cách thế ứng xử linh hoạt, uyển chuyển, khôn ngoan, phù hợp ngữ cảnh, ngữ điệu của người nói, hoàn cảnh của người nghe. Nếu được như vậy, thì tôi tin chúng ta luôn thành công trong việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp ứng xử./.

/