Tư duy rập khuôn

Rập khuôn là gì?

Theo tôi, rập khuôn là sự sao chép lại hay là sự lặp lại theo một khuôn mẫu đã định sẵn. Và Tư duy rập khuôn là những suy nghĩ được sao chép lặp đi lặp lại nhiều lần thành lối mòn hay còn gọi là lối mòn tư duy. Tư duy rập khuôn được tạo ra từ nhiều yếu tố: từ chủ quan, từ khách quan và nó có thể là những tư duy mang tính tích cực hoặc tiêu cực.

Tổng thống Mỹ John.F.Kennedy đã từng nói: "Rập khuôn là cai tù của tự do và là kẻ thù của phát triển". Thật vậy, từ Tư duy rập khuôn sẽ dễ dàng dẫn đến Hành động rập khuôn. Chính sự rập khuôn này đã kìm hãm sự tự do, kìm hãm sự sáng tạo, kìm hãm sự phát triển. Nó tạo ra một giới hạn mà nếu ta không chịu thay đổi tư duy vượt ra ngoài cái khuôn ấy thì ta mãi mãi "không thể khá lên được". Tư duy càng rập khuôn một cách máy móc thì tư duy ấy là tư duy bảo thủ, trì trệ. Vậy phải làm thế nào để thay đổi tư duy? Đây là một câu hỏi khó, rất khó! Nó đòi hỏi ta phải đối diện với chính mình và phải nhận thức một cách đúng đắn rõ ràng đầy đủ rằng mình có phải là người có tư duy rập khuôn không? Khi ta chấp nhận rằng mình "có" có nghĩa là ta đã thành công được 1 nửa. Điều quan trọng là ta phải thay đổi tư duy như nào cho linh hoạt để phù hợp với bản thân với cuộc sống với hoàn cảnh khách quan. Và phải giám đối đầu với thách thức là tìm cách phù hợp để thay đổi chính mình, thay đổi những thói quen mà trước giờ ta vẫn nghĩ vẫn làm.

Ở đây, tôi muốn lấy một ví dụ về việc cắt bánh không nhân. Có 2 kiểu cắt: kiểu a. Là kiểu thông thường, nghĩa là cứ 10 thì có 9 người làm theo. Kiểu b là kiểu ít người làm theo. Những người thường cắt theo kiểu a thì cho rằng cắt theo kiểu b là không đúng. Còn những người cắt theo kiểu b thì cho rằng họ "chuyên đời" làm thế nên họ không chấp nhận ý kiến của người cắt theo kiểu a nhưng họ không tẩy chay kiểu a. Vậy theo các bạn kiểu cắt bánh nào mới là kiểu đúng? Hai nhóm người nói đã hợp lý chưa? Và họ có bị tư duy rập khuôn không? Theo tôi thì, cắt theo kiểu nào cũng được miễn là chúng ta phải xem xét sao cho số lượng bánh và tổng số người có mặt ít nhất phải bằng nhau, để đảm bảo ai cũng có phần của mình. Cả hai nhóm người này họ nói đều có cái lý riêng của họ. Nhưng vấn đề là cả 2 nhóm người này đều có tư duy rất rập khuôn, rập khuôn một cách khách quan. Và người cắt theo kiểu a thì có tư duy hơi bị bảo thủ vì họ cho rằng kiểu cắt của họ mới là đúng vì nhiều người làm theo hoặc họ làm theo số đông. Còn nhóm kia họ làm theo thiểu số. Nhưng như thế không có nghĩa là đa số thắng thiểu số. Thật ra, chẳng ai có thể chứng minh được rằng kiểu cắt nào mới là đúng. Đừng cho rằng cái khuôn của mình mới là tốt còn cái khuôn của người khác thì lỗi thời. Điều này cần phải được thay đổi nếu chúng ta thực sự muốn thay đổi bản thân mình để trở nên tốt hơn. Chúng ta nên học cách chấp nhận những điều mới mẻ ở người khác mà chúng ta chưa có nếu chúng ta nhận thức được rằng có sự hợp lý ở trong đó. Đây chỉ là một ví dụ rất nhỏ về Tư duy rập khuôn.

Nếu ta cứ khăng khăng bảo thủ với tư duy rập khuôn của mình thì có nghĩa là ta mãi không thể sửa sai cho mình được. Ngay cả khi, có ai đó luôn ở bên ta để nhắc nhở, uốn nắn cho ta, dạy bảo ta làm theo những điều đúng đắn và hợp lý nhất, mà người đó làm chỉ vì muốn tốt cho ta, vậy thì tại sao ta không chịu thay đổi?!

Thưa Thầy, nhiều khi trong suy nghĩ con đã cãi lại Thầy nhiều nhưng khi con "tỉnh" lại con thấy mình đã sai. Con xin lỗi Thầy! Cũng chỉ vì cái Tư duy rập khuôn và sự bảo thủ nó đã đeo bám, kìm hãm chính con, làm cho con bế tắc mãi mà không thoát ra được cái khuôn mà con đã trót rơi vào. Con cảm ơn Thầy, vì dù thế Thầy vẫn kiên nhẫn chờ đợi và luôn ở bên động viên con những lúc con suy sụp tinh thần, uốn nắn, dạy bảo khi con sai và con biết Thầy luôn mong con sớm thay đổi để con có thể đón nhận một luồng tư duy mới - luồng tư duy mà Thầy luôn muốn hướng chúng con tới đó là luồng Tư duy phi trần tục.

Trong một bài thơ, Thầy đã nói:

"Để lại cho lớp trẻ, một phương pháp tư duy
Luôn luôn biết phát huy, tinh tuệ Dân tộc Việt"

Dù thế nào con cũng luôn mong thay đổi được bản thân mình để trở nên tốt hơn cho dù nhiều lúc con thấy quá khó khăn, có lúc tưởng như không thể vượt qua được. Nhưng con hy vọng ngày mai tươi sáng!

/