Nghĩ về "Đời - Đạo song tu"
Năm 1299 là một mốc son trong dòng chảy lịch sử Phật giáo Việt Nam. Với việc lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, Hoàng đế Trần Nhân Tông đã thống nhất các Thiền phái tồn tại trước đó là Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông, Thảo Đường (của Ấn Độ và Trung Quốc) và toàn bộ Giáo hội Phật giáo đời Trần về một mối. Những tư tưởng cao đẹp của các dòng thiền trên đã được chọn lọc và Việt hóa, trở nên đậm đà bản sắc dân tộc.
Đỉnh cao của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử là chủ trương nhập thế tích cực hơn bao giờ hết, Đạo không tách với Đời, kết hợp khéo léo Phật giáo và Dân tộc. Phật tử xây dựng một đời sống theo đạo lý Thiền tông, đồng thời làm tròn trách nhiệm của công dân trong việc xây dựng và phát triển đất nước. Đây là tinh thần nhập thế mà các Thiền phái trước chưa thực hiện được. Chính tinh thần này đã tạo nên sức mạnh của dân tộc Việt và cũng là thời đại phát triển Phật giáo đạt tới đỉnh cao của Việt Nam từ xưa đến nay.
Tinh thần nhập thế này xuất phát từ lời dạy của một Quốc Sư dành cho Hoàng đế Trần Nhân Tông “Trong núi vốn không có Phật, Phật ở ngay trong lòng. Lòng lặng mà hiểu, đó chính là chân Phật. Nay, nếu Bệ hạ giác ngộ ngay tâm đó, thì lập tức thành Phật, không nhọc tìm kiếm bên ngoài”. Như vậy, tất cả mọi người, mọi tầng lớp xã hội, dù xuất gia hay tại gia đều có thể thành Phật ngay giữa cuộc đời, chỉ cần sống thiện, sống tốt là được.
Tinh thần gắn “đạo với đời” của Thiền phái Trúc Lâm đã nhập thế, đồng hành cùng dân tộc, là “điểm tựa tinh thần” vững chắc của dân tộc trong sự nghiệp xây dựng, giữ gìn và phát triển đất nước. Biểu hiện rõ nhất về sự nhập thế của các thiền sư nhà Trần là việc 3 lần lãnh đạo quân dân cả nước chống quân Nguyên Mông xâm lược, nhưng khi đất nước thái bình thì họ trở về tiếp tục nghiên cứu, tu hành và chỉ dạy cho dân.
Nhờ các vị vua biết vận dụng tư tưởng “Cư trần lạc đạo”, ở Đời mà vui với Đạo để huy động sức mạnh đoàn kết toàn dân, đã làm nên một triều đại huy hoàng như nhà Trần. Đời sống, cuộc sống tu hành nhưng không xa thế gian. Điều này được thể hiện trong bài phú Cư trần lạc đạo của Sơ Tổ:
“Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc san hề khốn tắc miên.
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch,
Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.”
Dịch:
Ở đời vui đạo hãy tùy duyên
Đói cứ ăn no mệt ngủ liền
Trong nhà có báu thôi tìm kiếm
Đối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền
Đoạn kệ trên đã thể hiện bốn quan điểm theo tinh thần nhập thế, tùy duyên mà hành đạo, đó là: Nên sống hòa mình với đời, mọi sự ở đời đều có nhân duyên của nó và hãy tùy duyên mà sống vui với đạo; Tùy duyên tức là làm đúng việc cần phải làm, đúng lúc, đúng thời, không trái với quy luật tự nhiên; Tự tin vào chính khả năng của của mình, không tìm trợ lực từ bên ngoài; Khi tâm đã sáng tỏ thì không còn lệ thuộc vào giáo lý và kinh điển.
Với quan điểm rất sâu sắc và tiến bộ “Đời - Đạo song tu”, Tam Tổ không khuyên dân chúng xuất gia vào chùa, mà khuyên mọi người tu ngay tại cuộc sống đời thường, thực hành tốt 10 điều thiện (hành thập thiện). Thái độ sống thích hợp, cống hiến cho Đời cũng chính là cống hiến cho Đạo. Tu dưỡng Thân -Tâm mình để phụng sự lợi ích của dân tộc, lợi ích cộng đồng.
Trải bao thăng trầm lịch sử, tinh thần Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử đã thấm sâu trong đời sống tinh thần dân chúng và trở thành những giá trị văn hoá bền vững với thời gian.
Với Môn phái Khí công tâm linh thuộc Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, “Đời - Đạo song tu” là một nguyên tắc bất di bất dịch đã được quy định trong Môn quy. Là môn sinh của Môn phái, chúng ta phải làm sao để sống, làm việc trong cuộc sống trần tục mà vẫn có thể tu luyện tốt. Làm sao bản thân ngày càng hoàn thiện và góp phần mang những điều tốt đẹp đến với chính bản thân, gia đình mình, với mọi người xung quanh và với cả cộng đồng.
Thực tế cuộc sống với biết bao cám dỗ, bao cạm bẫy, là bộn bề lo toan. Vượt qua được vòng xoáy trần tục ấy để giữ được Tâm sáng và càng ngày càng sáng là điều không hề đơn giản. Vì thế dân gian có câu: “Thứ nhất là tu tại gia; Thứ nhì tu chợ, thứ ba tu chùa’ để nói lên rằng: Tu tại gia là khó nhất, nhưng giữa cuộc đời trần tục mà giác ngộ được thì cũng thành tựu nhất và rất đáng tự hào.
Trong những bước đi đầu tiên trên con đường học Đạo, tôi có một vài suy nghĩ:
Việc đầu tiên chúng ta hãy rèn luyện để là một người tốt, sống trung thực, thẳng thắn, hành xử phù hợp với đạo đức và các chuẩn mực của xã hội. Luôn tâm niệm và rèn luyện, tự sửa mình từ những việc nhỏ nhất ngay trong mọi việc làm hàng ngày. Sống tốt hơn, hoàn thiện bản thân mình hơn cũng có nghĩa là chúng ta đang tiếp tục gieo hạt giống tốt, hạt giống lành, hạt giống thiện.
Bên cạnh việc sống tốt, phải rèn cho mình có tư duy, thái độ sống tích cực. Tư duy tích cực mang lại cho chúng ta năng lượng sống tốt hơn, giúp ta vượt qua khó khăn và tự tin vào bản thân. Vì vậy, cần thay đổi những suy nghĩ, hành động tiêu cực, hướng đến sự tốt đẹp trong mọi tình huống. Hãy nghĩ những khó khăn, trắc trở đến với mình chính là những thử thách để chúng ta vượt qua và trưởng thành hơn. Tư duy tích cực được thể hiện trên chuẩn mực đạo đức tinh thần sẽ giúp chúng ta đạt đến sự hoàn thiện về tâm hồn. Và cao hơn nữa là cần phải dần dần, từng bước thay đổi tư duy trần tục để có thể nhận thức được thế giới tâm linh.
Một điều không thể thiếu là phải biết sống có trách nhiệm. Thường nói đến trách nhiệm là bao hàm cả quyền lợi và nghĩa vụ. Chúng ta luôn là người hưởng lợi, đều đã được hưởng bao điều tốt đẹp từ Thầy, từ KCTL, nhưng hãy thử tự hỏi bản thân xem đã thực hiện nghĩa vụ của mình như thế nào? Thầy đã dành bao tâm huyết xây dựng Môn quy và các Nội quy của Môn phái, trong đó đề ra những nội dung yêu cầu rất rõ ràng và cụ thể. Luôn ghi nhớ và thực hiện tốt các nội dung đó là chính là một phần nghĩa vụ của chúng ta.
Đã xác định đây là con đường chúng ta chọn và quyết tâm theo thì cần phải nghiêm túc lập ra cho mình một kế hoạch hợp lý, đảm bảo sự cân bằng, hài hòa giữa các mặt trong cuộc sống. Phải sắp xếp, giành thời gian và sự đầu tư thích đáng cho gia đình, công việc, luyện tập và nghỉ ngơi. Làm sao để việc chúng ta học tập, tu luyện không ảnh hưởng đến công việc xã hội, không làm xáo trộn sinh hoạt gia đình thì mới duy trì lâu bền được.
Mỗi một con người mang một hoàn cảnh khác nhau, không ai giống ai nên chỉ có bản thân mình mới có thể tìm được lời giải cho bài toán của chính mình.
Hãy nhớ là Phật ở chính Tâm của mình nên có thể tu mọi lúc, mọi nơi. Không ngừng học hỏi và rèn luyện sẽ giúp chúng ta luôn đi đúng đường.
Chúc ACE đồng môn học tập, tu luyện tinh tấn.
Chúng con cảm ơn Thầy đã dành bao tâm huyết, công sức để dạy bảo
