Tìm xem tâm mình đang ở đâu.

Định tâm là khả năng tiềm ẩn ở bất kỳ ai. Nếu chúng ta hiểu điều này thì cũng hiểu vì sao phải hành thiền và như thế nào. Nó cũng giống với mọi khả năng khác, như khả năng âm nhạc hoặc toán học. Giống như các khả năng này, định tâm nằm ngủ cho đến khi chúng ta làm một việc gì cho nó. Nếu chúng ta muốn trở thành nhạc sĩ thì chúng ta phải tập đàn, rồi dần dần khả năng ấy sẽ phát triển và bộc lộ ra.

Dù hiểu được điều này trong cuộc sống như chúng ta vẫn không hiểu được điều này trong việc tu tập. kết quả là nhiều người đến với thiền với một quan điểm bí hiểm, “Nếu mình ngồi đúng tư thế, trang phục thích hợp, với một vẻ mặt thích đáng, và trong một môi trường phù hợp, thì sẽ có một điều thần kỳ xảy ra trong tâm thức”. Đó là một ảo tưởng mà nhiều người gán cho việc tu tập, và một số sách vở nuôi dưỡng ý tưởng này. Những cuốn sách này mô tả kịch bản kỳ dị về một người, quen sống cuộc đời bận rộn đảo điên, bỗng nhiên ngồi xuống, học một phương pháp, rồi thình lình có một trải nghiệm sâu sắc. Cũng giống như là trông đợi một người cả đời chưa từng chạm đến một nhạc cụ nào, có thể bước vào phòng, ngồi xuống và chơi một bản nhạc phức tạp của Beethoven, chỉ vì anh ta đã quyết định trở thành một nhạc sỹ. Không phải thế đâu.

Vậy nên chúng ta hiểu rằng đây là công việc trau dồi và phát huy đều đặn một khả năng tiềm ẩn. Một số người tự nhiên có được ít nhiều tỉnh thức trong cuộc đời họ. Một số khác chẳng có gì hết. Điều này tùy thuộc vào các hoàn cảnh. Vậy nên khi chúng ta quyết định bắt đầu tu tập là chúng ta đang đơn giản bắt đầu một hoạt động rèn luyện để được tỉnh thức một cách rất thực tế, bình thường và không có gì đặc sắc. Trong khi tu tập, khả năng tỉnh thức bắt đầu phát triển và mạnh dần lên. Cũng giống như là khả năng chơi đàn hay làm toán vậy. Cái khác là khi chơi đàn hoặc làm toán bạn có một cách để đo lường sự tiến bộ của mình. Tuần trước tôi chỉ đạt điểm 5 của môn học, nhưng qua tuần này tôi có thể lên tới điểm 8. Tôi đã có sự tiến bộ. Mấy ngón tay của tôi đã khéo léo hơn, tôi đã thông thuộc bàn phím hơn, kiến thức âm nhạc của tôi đã phát triển, ... Sau một năm, tôi có thể nhìn trở lại và nói, “Phải, lúc đầu thì mình khá tệ, nhưng giờ đây mình có thể hài lòng”

Với sự định tâm thì tinh tế hơn thế, vậy nên chúng ta khó mà biết được là nó đang phát triển, vì nó khống phát triển nơi bề mặt của tâm thức. Nó không phát triển trong một tâm tức đang trông đợi khả năng học hỏi, phân tích và duy lý. Nó phát triển theo một chiều . Nó là sự mở rộng vào chiều sâu của cái tâm đang chầm chậm gia tăng mức nhạy cảm và mức nhận biết, nó làm tăng thêm nhận thức về bản thân, khả năng nhìn, thấy, và hiểu những gì đang diễn ra trong tâm và sau đó là ở xung quanh. Đây là một quá trình tinh tế bởi vì đôi khi chúng ta không hàn toàn nhận biết là mình đang tiếp nhận mọi thứ. Phải mất một ít thời gian mới nhận ra sự thay đổi.

Đây cũng là một quá trình từ từ ra khỏi sự xao lãng. Hoặc, nếu vẫn sống trong sự xao lãng, chúng ta sẽ bắt đầu biết khi nào mình bị xao lãng. Trước đây chúng ta không biết là mình bị xao lãng. Khi không có định tâm thì chúng ta bị xao lãng, và chúng ta không nhận ra điều này. Chúng ta cũng quá mơ màng đến nỗi đâm sầm vào tường hoặc là vấp ngã. Với sự định tâm, những lĩnh vực ấy bị đẩy lùi. Cho nên về mặt rèn luyện thực sự, tất cả là ở vấn đề định tâm. Đây là nơi phải dồn mọi nỗ lực. Nếu chúng ta chăm chú vào việc rèn luyện và phát triển định tâm, mọi thứ khác sẽ tự nhiên phát triển. Nếu chúng ta bật đèn lên trong căn phòng, bóng tối bị xua tan và chúng ta tự nhiên nhìn thấy những gì ở đấy. Nếu chúng ta phát triển định tâm thì bối cảnh cho sự tăng trưởng nội tâm được chuẩn bị, và chúng ta trải nghiệm cho những trạng thái ý thức sâu hơn.

Có thể định nghĩa định tâm là biết được những gì xảy ra trong khi nó đang xảy ra, bất kể đó là chuyện gì.

(Trích từ cuốn sách Tâm Kim Cương - Tâm lý học trong hành thiền)