'Chứng chỉ chăn lợn' và những điểm 10

Bài sưu tầm: 'Chứng chỉ chăn lợn' và những điểm 10

Câu chuyện đầu tiên trong đời tôi đọc về bằng cấp là một câu chuyện kỳ lạ. Chuyện nằm trong một cuốn tiểu sử của Thomas Alva Edison, cuốn tiểu sử danh nhân đầu tiên tôi được đọc từ hồi học tiểu học.
Bố tôi ngày ấy mua và yêu cầu tôi đọc rất nhiều những quyển sách “toàn chữ” như thế (dù trẻ con chỉ thích đọc truyện tranh, cái này chỉ có mẹ đáp ứng). Tên sách và tên tác giả tôi đã quên mất, nhưng có câu chuyện về tấm bằng của Edison, mà có lẽ xứng đáng tóm tắt toàn bộ cuộc đời của ông, hai mươi năm không đọc lại, tôi vẫn nhớ.

Đó là khi Thomas Alva Edison đã trở thành một nhà phát minh lớn, đã thay đổi lịch sử nhân loại bằng bóng đèn điện và máy thu thanh. Tổng thống Mỹ mời ông đến hội kiến. Trong cuộc gặp, Tổng thống hỏi nhà phát minh một cách cầu thị, rằng thưa ngài Edison, chẳng hay ngài lấy bằng kỹ sư ở trong nước hay ở châu Âu? Tất nhiên, người ta có quyền nghĩ rằng Edison đã lấy bằng ở một trường đại học danh giá nào đó.

Edison lấy trong túi ra một mảnh giấy cũ, đưa cho Tổng thống: “Đây là tấm bằng duy nhất mà tôi có”. Đó là mảnh giấy nhắn mà cô hiệu trưởng trường tiểu học đã gửi cho cha của Edison khi đuổi học ông. Giấy viết: “Ông Edison, trò Tom con trai ông dù có học nữa cũng không làm được trò trống gì cả. Ông nên để trò ấy đi chăn lợn thì hơn”.

Quãng đời đi học của Edison rất ngắn ngủi. Ông bị đuổi học vì đã tò mò làm những thí nghiệm suýt cháy trường, vì những câu hỏi “tâm thần” như tại sao người ta không thể lưu giữ giọng nói trong một cái hộp (sau này ông đã tự trả lời câu hỏi ấy bằng việc phát minh ra máy thu âm). Và tấm bằng duy nhất ông có, là một cái “chứng chỉ chăn lợn” như thế.

Nhưng có lẽ nhân loại đã gặp may, mẹ của Edison không tin vào “tấm bằng” ấy. Bà đưa con trai về nhà và bắt đầu tự dạy con trai bằng sách. Thomas được đọc sách triết học, lịch sử, tiếng Anh, những thứ mà ở trường không dạy. Và rồi lịch sử tôn vinh việc làm của bà.

Có bao nhiêu phụ huynh trong số chúng ta đang hành xử được như người mẹ của Thomas Alva Edison?

Tổng kết năm học, khi mà tỷ lệ học sinh giỏi ở rất nhiều lớp, nhiều trường, lên tới hơn 90%, thì dường như ngay cả danh hiệu “học sinh tiên tiến” bây giờ cũng là nỗi xấu hổ của nhiều bậc cha mẹ.

Những tỷ lệ hơn 90% giỏi này, hoặc là gần 100% đỗ tốt nghiệp, hoặc là rất nhiều con số khác của ngành giáo dục, có phản ánh đúng thực chất hay không, thật khó để trả lời. Sẽ cần một cuộc kiểm tra vô cùng lớn và tốn kém để có thể xác minh. Có lẽ mỗi người trong số chúng ta sẽ có câu trả lời của riêng mình.

Vấn đề quan trọng ở đây là, cho dù cái tỷ lệ học sinh giỏi cao ngất ngưởng kia là đúng hay chưa đúng, giỏi thật hay giỏi trên sổ sách, thì đó cũng chỉ là một hệ quy chiếu.

Trường học phổ thông chỉ là một trong những hệ quy chiếu, chỉ là một trong rất nhiều khóa học mà con cái chúng ta sẽ phải trải qua trong đời. Những phụ huynh cần nhìn theo hướng đó: đang có rất nhiều người, trong tâm lý, phó thác toàn bộ sự nghiệp giáo dục cho nhà trường.

Kết quả của sự tuyệt đối hóa ấy là họ thúc ép con em mình bằng mọi giá phải đuổi theo bảng thành tích trong nhà trường, như thể đó là “chứng chỉ” duy nhất con em mình có thể theo đuổi. Kết quả của quan niệm nhà trường là hệ quy chiếu duy nhất, khiến chính cha mẹ học sinh sử dụng nhiều phương pháp (nếu không muốn nói là thủ đoạn) để con em mình có bảng thành tích tốt. Họ thất vọng nếu con em mình không thể đạt được cái chuẩn chung của nhà trường – chuẩn ở đây là học sinh giỏi.

Bà mẹ của Edison hiểu rằng nếu cuộc đời là một cuộc thi, như Vietnam Idol chẳng hạn, thì nhà trường chỉ là một trong số các giám khảo. Việc học ở trường kéo dài tối đa cũng chỉ chiếm một phần ba đời người. Những ý kiến của vị giám khảo ấy có thể đúng có thể sai, và bà cần dạy con mình những kỹ năng, những kiến thức khác nữa để thuyết phục toàn bộ khán giả bầu chọn mới mong chiến thắng cuộc thi.

Nhưng thật ra thì mẹ của Thomas Alva Edison vẫn làm một việc dễ: đó là tin rằng con mình giỏi, bất chấp đánh giá của nhà trường. Nhiều phụ huynh nước ta, trước cái tỷ lệ 90% khá - giỏi của nhà trường, đứng trước một thử thách còn khó hơn bà Edison: đó là bằng cách nào đó, họ phải tin rằng con mình chưa giỏi.

Cha mẹ nào không nghĩ con mình giỏi? Một kết quả phù hợp với tâm lý của họ thật dễ chấp nhận biết bao. Nghĩ ngược lại mới khó.

Bản thân việc tuyệt đối hóa bất kỳ cái gì đều không hợp lý. Và sẽ nguy hại biết bao nếu cái thứ được tuyệt đối hóa ấy, cái quyển sổ liên lạc hay bảng điểm cuối năm ấy, không phải là thực chất.

Nghe những câu chuyện về việc phụ huynh ta điên đảo vì những cái danh hiệu khá giỏi trong nhà trường, tôi bất giác tự hỏi: Nếu ngày xưa mẹ của Edison tin vào “tấm bằng” kia như sự đánh giá duy nhất và cho con đi chăn lợn, thì giờ này nhân loại đã có bóng đèn điện chưa?
--------------------------------------------------------------------------------

LỜI BÌNH

Vô tình đọc bài viết này trên mạng, nhuhainguyen càng ngẫm càng thấy đúng: Việc giáo dục cho con cái ngày nay trước hết cần phải là trách nhiệm của những người làm cha, làm mẹ. Bởi vì chỉ có cha mẹ là những người hiểu rõ con mình nhất, hiểu về khả năng, hiểu về tính cách, hiểu về thế mạnh, điểm yếu của con mình. Và quan trọng hơn, hiểu được con mình thì mới dạy được cho chúng những điều phù hợp nhất với chúng.

Tôi đã từng tự đặt ra câu hỏi:
- Con mình khi gửi ra ngoài để những người ngoài dạy dỗ, liệu chúng có nên người được không trong một môi trường giáo dục .... như hiện nay ?

Và câu trả lời cũng ngay lập tức có trong đầu:
- Có khả năng 90%-100% là: KHÔNG.

Vì sao ư? Bởi vì hàng năm có một tỷ lệ rất cao 90%-100% học sinh là đạt học sinh giỏi. Tôi cũng không hiểu cái chuẩn GIỎI bây giờ được định nghĩa như thế nào nữa. Nhưng nhớ ngày xưa đi học, một lớp 50 học sinh chỉ có khoảng 4 đến 5 bạn là được học sinh giỏi. Và những bạn học sinh giỏi đó đều được tất cả những học sinh còn lại trong lớp nể phục vì khả năng học và sự thông minh. Có nghĩa là ngày xưa học sinh giỏi là một hiện tượng hiếm trong lớp. Còn ngày nay thì ngược lại, ai mà KHÔNG được học sinh giỏi mới là một hiện tượng hiếm trong lớp.

Phải chăng thế hệ sau này đã thực sự có bước thay đổi đột phá và thực sự giỏi hơn nhiều so với thế hệ đi trước ?. Hình như câu trả lời cũng là KHÔNG. Chúng ta ngày càng thấy nhiều những bài văn ngô nghê của học sinh mà những trang báo cười viết chúng dưới dạng những bài văn "bất hủ", hay là những câu trả lời khá "thông minh và dí dỏm" của các cô gái trong các chương trình thi hoa hậu. Hoặc không hiếm những cảnh thầy trò đánh nhau, chửi nhau v.v.

Vậy mấu chốt của vấn đề tỷ lệ học sinh giỏi cao nằm ở đâu? Chắc không phải nói ra thì ai cũng đã tự hiểu được rồi. Tôi đã từng nghe một cô giáo dạy cấp 1 nói thế này: "Công việc bây giờ làm nghề nào thì ăn nghề đó". Trời ơi, cái tư tưởng làm nghề nào ăn nghề đó xuất phát từ miệng của một cô giáo dạy cấp 1, một người sẽ trang bị kiến thức và hành trang cho những thế hệ tương lai của đất nước bước vào đời, và chẳng nhẽ con cái chúng ta sẽ được cả một hệ tư tưởng này dạy dỗ ư?

Có lẽ sau này tôi sẽ nói với con như này: "Con ạ, việc con được công nhận là học sinh giỏi hay không phải học sinh giỏi đối với bố không quan trọng. Và bố sẽ không bỏ tiền ra chạy chọt, xin xỏ cho con vào một trường điểm hay trường chuyên nào đó để rồi tự hào, hãnh diện mà nói với những người xung quanh rằng con tôi giỏi lắm, nó đỗ vào trường xịn, được là học sinh giỏi. Bố chỉ có thể tự hào khi con đạt kết quả học tập tốt bằng chính khả năng của con. Và quan trọng là con phải là một người con ngoan, hiếu thảo, kính trên nhường dưới, biết chia sẻ và giúp đỡ với những người xung quanh "