Tạng Phủ Và Các Chức Năng Của Tạng Phủ
Kiến thức về Tạng-Phủ là những kiến thức rất cần thiết cho người học khí công. Biết được vị trí của tạng phủ để ta dẫn khí đến đúng vị trí,biết được chức năng của tạng phủ để chúng ta hiểu được các hoạt động sống của cơ thể từ đó có các biện pháp điều khí để tăng cường sức khỏe hoặc để có phác đồ chữa bệnh cho hợp lý.Những kiến thức này lại đặc biệt quan trọng đối với những người nào có khả năng dùng khí công để chữa bệnh cho người khác.Nếu không xác định chính xác được vùng bệnh,nếu không biết được nguồn gốc của căn bệnh thì làm sao Thầy có được phác đồ điều trị cho có hiệu qủa.
Cơ thể con người ta theo quan điểm Đông y chia làm hai phần: Phần ngoài gọi là biểu, phần trong gọi là lý.Các Tạng-Phủ của chúng ta nằm ở phần Lý, nó được thông với bên ngoài bằng các cơ quan gọi là Khiếu.
Cơ thể chúng ta có 6 tạng đó là: tạng Tâm, tạng Can, Tạng Tỳ, tạng Phế, tạng Thận và tạng Tâm bào,
Cơ thể chúng ta có 6 phủ đó là: phủ Tiểu trường, phủ Đởm, phủ Vị, phủ Đại trường, phủ Bàng quang và phủ Tam tiêu.
Kinh là đường dẫn khí tới tạng-phủ nên mỗi phủ - tạng có một đường kinh riêng.
“ Kinh là cái quyết định sự sống chết và qua đó hàng trăm bệnh có thể được điều trị” (Nội kinh).
I. Lục Tạng
1.Tạng Tâm
Tâm là cơ quan quan trọng nhất, trung tâm của những hoạt động sống của cơ thể,Tâm duy trì và lan tỏa nhiệt lực.
Tâm nằm trong lồng ngực có Tâm bào bảo vệ,Tâm thuộc Hỏa.
Tâm chủ huyết mạch,nó có tác dụng chỉ đạo và cộng đồng với huyết mạch để đưa huyết đi nuôi cơ thể.
Tâm tàng Thần tức là tâm chủ về các hoạt động của tinh thần,hay còn nói “tâm chủ thần minh”.Tâm chi phối thất tình bởi vậy mới có câu tâm sắt đá, tâm cởi mở,tâm ác, tâm thiện.
Giống như sức nóng của ngọn lửa,khí của tâm có chiều hướng bốc lên.Cảm giác này có thể nhận thấy khi luyện khí, tập trung tư tưởng vào huyệt Đản trung và tưởng tượng Tâm như ngọn lửa đang bùng cháy.
Điều Tâm chính là làm dịu Thất tình,điều Tâm tốt xẽ xóa bỏ được tạp niệm.Khi bình được tâm sẽ tạo nên nụ cười ở bên trong.Trong cuộc sống và đặc biệt là trong luyện tập khí công phải cố gắng bình được tâm mà trước hết là phải giữ cho nét mặt thật thanh thản.
Tâm khí được sinh ra khi chân khí đi vào tạng tâm.Tâm khí hoạt hóa chủ yếu ở Tâm kinh và Tiểu trường kinh,hai mạch này khép kín thành vòng cho Tâm khí.Tâm khí phát động cơ năng và chức năng của tạng tâm, để sinh chân hỏa cho huyết và làm chủ hệ mạch.
Tâm dịch chính là huyết tương trong máu.Nồng độ huyết tương giảm sẽ làm cho máu bị loãng, giảm bớt khả năng truyền tải năng lượng.Nồng độ huyết tương đậm đặc sẽ làm ảnh hưởng đến tốc độ lưu thông máu trong huyết quản,từ đó có thể sinh ra nhiều chứng bệnh về máu.
Tâm chủ hệ huyết có tính Hỏa,hành hỏa,có sắc khí màu đỏ,có vị khí đắng,mùi khét, dịch thoát là mồ hôi.
Tâm khai khiếu ra lưỡi,lấy cửa ngõ ở mặt,chính vì vậy nét mặt sẽ phản ánh tình trạng của Tâm.
Tâm tàng thần.Phủ có quan hệ biểu lý với tạng Tâm là phủ Tiểu trường.
2.Tạng Can
Gan nằm ở hạ sườn bên phải,nó trông coi sự phân bố dương khí của toàn thân.Gan thuộc Mộc tương ứng với khí sinh phát của mùa Xuân.Tính can đảm hay mhút nhát là do Gan quyết định.
Gan chủ sơ tiết.Gan có nhiệm vụ khơi thông giúp cho sự vận hành khí huyết các tạng phủ dễ dàng thông suốt,thăng giáng được điều hòa.Gan còn có chức năng thanh lọc các độc tố trong cơ thể.
Gan tàng huyết,Gan là kho dự trữ máu và điều tiết lượng máu trong toàn cơ thể.Khi cơ thể đang hoạt động cần một lượng máu lớn thì máu được dẫn lưu trong khắp cơ thể,khi ta nghỉ ngơi nhất là khi ngủ cơ thể cần sử dụng ít máu hơn,phần máu dư tạm thời đó sẽ đi vào gan để cất giữ ở gan.Với chức năng điều tiết máu gan cũng sẽ điều hòa luôn khí trong toàn cơ thể.Nếu gan khí bình thường thì khí huyết được điều hòa,cơ thể cảm thấy thoải mái.Nếu gan khí bị uất kết sẽ làm cho tinh thần người ta căng thẳng dễ sinh cáu gắt hoặc mệt mỏi buồn rầu.Khí gan vượng sẽ làm tâm sinh hỏa ( can mộc sinh tâm hỏa ) và khí nóng bốc lên đầu gây đau đầu khó chịu.Trong khí công nếu ta luôn thanh gan tốt giữ cho khí gan được quân bình thì không những làm cho con người luôn thoải mái vui vẻ mà nó còn có tác dụng thúc đẩy việc tiêu hóa có hiệu quả.
Gân cơ khớp là những bộ phận phụ trách vận động của cơ thể.Nếu huyết ở gan được đầy đủ thì gân được nuôi dưỡng tốt giúp cho việc vận động được linh hoạt.Nếu gân yếu thì chân tay dễ bị co quắp, khi vận động sẽ rất nhanh mỏi mệt.Móng tay móng chân là phần cuối của gân, nhìn hình dáng màu sắc của móng tay móng chân ta biết được tình trạng của gân và từ đó biết được tình trạng của Gan.
Gan khí sinh ra khi Chân khí đi vào tạng Gan, gan khí hoạt hóa chủ yếu ở Can kinh và Đởm kinh,hai mạch này khép kín thành vòng cho Can khí.Can khí phát động cơ năng và chức năng của tạng gan để sinh tân dịch và làm chủ hệ gân.Gan dịch còn gọi là cân dịch, nó giúp cho hoạt động của toàn bộ hệ thống gân được dẻo dai săn chắc.Cân dịch bị rối loạn sẽ làm cho toàn bộ hệ gân bị rối loạn.Trong cơ thể con người song song với hệ Kinh lạc là hệ Kinh cân.Sự hoạt động của hệ Kinh cân sẽ ảnh hưởng rất lớn tới hệ Kinh lạc (hay còn gọi là hệ Kinh khí ).Hệ kinh cân hoạt động tốt sẽ làm cho hệ kinh khí hoạt động thông suốt.
Gan chủ hệ Cân, khí có tính phong,hành Mộc,có sắc khí màu xanh,có vị khí chua,mùi hôi,dịch thoát là nước mắt.Gan khai khiếu ra mắt vinh nhuận ra móng tay móng châ.Bệnh của Gan biểu hiện ra mắt, khi gan sơ tiết kém,gan huyết không đủ dẫn đến mắt vàng,khô sáp.Khí Can quá vượng làm cho mắt đỏ lên đó là biểu hiện của nộ khí hoặc huyết áp cao.Can tàng hồn.Tạng can có quan hệ biểu lý với phủ Đởm.
3.Tạng Tỳ
Tỳ nằm ở hạ sườn bên trái,nó là một trong những bộ phận quan trọng của kho tàng thủy cốc, là chỗ sản sinh ra dưỡng khí.Tỳ có khả năng thu hút được tinh hoa của thủy cốc để tạo nguồn sinh ra huyết.
Tỳ chủ về thứ khí hậu thiên là thứ khí sinh ra từ thủy cốc(đồ ăn thức uống)
Tỳ chủ về vận hóa,Tỳ có khả năng làm nhừ thức ăn nhờ vào việc lấy hỏa từ Mệnh môn lên.Tỳ có khả năng chuyển hóa và vận chuyển tân dịch đi các nơi (bao gồm cả khí và thủy dịch).
Tỳ thống nhiếp huyết,Tỳ là nguồn sinh ra huyết.
Tỳ khí có hướng đi lên khi thở ra.Tỳ khí vượng làm cho người ta ăn thấy ngon và chóng đói,Tỳ khí suy thì ăn không thấy ngon và người gầy yếu mệt mỏi. Ăn no quá thì làm tổn thương đến Tỳ.
Tỳ,Vị có thể ví như quân lương,quân lương khô cạn thì quân binh tức khắc tan rã. “Con người lấy Tỳ,Vị làm gốc là then chốt của sinh hóa trong hậu thiên,có nó thì sống không có nó thì chết.”
Tỳ khí sinh ra khi Chân khí đi vào tạng tỳ,tỳ khí hoạt hóa chủ yếu ở Tỳ kinh và Vị kinh,hai mạch này khép kín thành vòng cho Tỳ khí.Tỳ khí phát động cơ năng và chức năng của tạng Tỳ để sinh ra dịch vị và làm chủ hệ cơ nhục.
Tỳ dịch còn gọi là Cơ dịch,nó có tác dụng làm trơn các cơ bắp,nó giúp cho cơ bắp hoạt động mềm mại dẻo dai.Tỳ chủ về cơ nhục chân tay,có tác dụng làm cho cơ bắp bền chắc linh động.
Tỳ khí có tính thấp,hành Thổ,có sắc khí màu vàng,có vị khí ngọt,mùi thơm,dịch thoát là nước bọt.Tỳ biểu hiện ra môi miệng cho nên nhìn sắc môi miệng sẽ biết được Tỳ đang hoạt động như thế nào.
Tỳ tàng Vía.Tạng Tỳ có quan hệ biểu lý với phủ Vị.
4.Tạng Phế
Phế là tạng nằm ở bên trong lồng ngực,Phế chủ về hô hấp và thông với da lông.Phế hư, lỗ chân lông hở dễ mắc bệnh cảm cúm,Phế hư yếu làm cho hơi thở ngắn gây ra táo bón.
Phế chủ khí của toàn thân,nó có nhiệm vụ kiểm tra toàn bộ khí,thanh lọc Dinh khí do ẩm thực đem lại và xuất khí xấu ra theo đường thở hoặc qua bề mặt da.
Phế chủ điều tiết giúp cho Tâm.Tâm chủ huyết,Phế chủ khí,khí là soái của huyết-huyết là mẹ của khí,khí là cơ sở vật chất-huyết là công năng.Khí huyết có lưu thông thì cơ thể mới khỏe mạnh.
Phế chủ đưa khí xuống dưới để giúp cho việc bài tiết dễ dàng,nếu phế khí không thông xuống dưới thì cơ thể có thể bị phù nề. Để chữa bệnh phù nề trước tiên phải thông phế khí
Phế chủ thanh,phế tốt thì tiếng nói tốt.
Phế khí sinh ra khi Chân khí đi vào tạng phế.Phế khí hoạt hóa chủ yếu trong Phế kinh và Đại trường kinh,hai mạch này khép kín tạo thành vòng cho phế khí.Phế khí phát động cơ năng và chức năng của phế,sinh ra dưỡng khí và làm chủ hệ da lông.
Phế dịch đóng vai trò quan trọng trong quá trình hô hấp,nó là dịch chất trên các niêm mạc của nang phổi,có tác dụng giúp cho quá trình hô hấp trao đối chất trong cơ thể.
Phế dịch sinh ra quá nhiều hoặc quá ít đều làm mất đi sự cân bằng âm dương trong hoạt động của phổi.Nếu Phế dịch khô quá sẽ gây ra tình trạng “dương thịnh âm suy” của phổi, từ đó sinh ra háo nước và tụ nhiệt dẫn đến viêm phổi.Nếu phế dịch nhiều quá đó là tình trạng “âm thịnh dương suy” của phổi có thể dẫn đến tràn dịch màng phổi.
Phế chủ da lông,phế vượng thì da dẻ hồng hào chống được ngoại tà xâm nhập,phế suy thì lỗ chân lông mở rộng nên ngoại tà dễ xâm nhập.
Phế có tính táo,hành Kim,sắc khí màu trắng,vị khí cay,mùi khí tanh,dịch thoát là nước mũi.Phế khai khiếu ở mũi cho nên bệnh phế hay biểu hiện ở mũi họng.
Phế tàng Phách.Tạng Phế có quan hệ biểu lý với phủ Đại trường (ruột già ).
5.Tạng Thận
Thận là tạng nằm ở phía lưng,thẳng từ rốn sang.Thận là chỗ tiềm tàng của sự sinh trưởng là nơi ẩn nấp của chân dương,là gốc của sự bế tàng,là chỗ trữ tàng tinh khí của ngũ tạng lục phủ.Thận quyết định thể tạng và thần kinh của con người.
Thận chủ tiên thiên,Tiên thiên khí là thứ khí do tinh huyết cả cha mẹ kết hợp lại mà thành,nó có tác dụng thúc đẩy sự sinh trưởng.
Thận chủ tàng tinh,tinh khí của các tạng phủ do ăn uống mà có.Khi ăn uống vào do có hệ tiêu hóa hoạt động mà chất dinh dưỡng được tàng tích ở lục phủ ngũ tạng, phần dư thừa sẽ được tàng tích ở thận lúc cần thiết sẽ cung cấp đi.
Thận tàng Tinh và Trí ( an thể ).Tạng Thận có quan hệ biểu lý với phủ Bàng quang.
6. Tạng danh Tâm bào
Tâm bào là màng bao tim.Khi tâm khí ngấm ra ngoài mà chân hỏa hóa thực nhiệt lúc đó sẽ tạo ra nhiệt tâm khí.Nhiệt tâm khí hoạt hóa trong vòng Tâm bào kinh,nhiệt tâm khí có nhiệm vụ sinh nhiệt cho cơ thể và nội tạng.Nhiệt tâm khí còn có chức năng di nhiệt hỏa xuống để “đốt Tinh-sinh Khí” đồng thời ngấu nhừ thủy cốc ở hệ tràng vị.
II. Phủ
Tương ứng với 6 Tạng cũng có 6 Phủ
1. Phủ Đại trường (ruột già) có quan hệ biểu lý với tạng Phế
2. Phủ Vị (dạ dày) có quan hệ biểu lý với tạng Tỳ
3. Phủ Tiểu trường (ruột non) có quan hệ biểu lý với tạng Tâm
4. Phủ Bàng quang (bọng đái) có quan hệ biểu lý với tạng Thận
5. Phủ Tam tiêu ( là những màng mỡ bao quanh và liên kết một số Phủ-Tạng với nhau) có quan hệ biểu lý với tạng danh Tâm bào
6. Phủ Đởm (mật) có quan hệ biểu lý với tạng Gan.
** Tam tiêu là Phủ chúng ta cần lưu ý vì có những đặc điểm không bình thường.Tam tiêu là phủ của tạng danh Tâm bào,nó chia làm 3 phần: Thượng tiêu,Trung tiêu và Hạ tiêu.Tam tiêu có chức năng duy trì thân nhiệt,làm nhừ thủy cốc,thải bỏ cặn bã thực ra khỏi cơ thể.Tam tiêu là đường đi của khí và thủy đạo,tam tiêu bị ách tắc ở đâu thì sinh phù ở đấy.
Thượng tiêu là màng mỡ bao bọc,chằng giữ liên kết ở khu vực Tâm và Phế.
Trung tiêu là màng mỡ bao bọc chằng giữ liên kết ở khu vực Can, Đởm,Tỳ,Vị và tuyến Tụy.
Hạ tiêu là màng mỡ bao bọc chằng giữ liên kết ở khu vực Thận,Bàng quang, Đại tràng,Tiểu tràng và bộ máy sinh dục.
.
CÁC HÌNH ẢNH và VIDEO MINH HỌA về LỤC PHỦ LỤC TẠNG
