Tìm hiểu về cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2

.
Cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ nhất đã ghi dấu ấn lần đầu tiên quân dân Đại Việt chiến thắng đội quân viễn chinh của một Đế chế hùng mạnh nhất thời kỳ trung đại. Cuộc kháng chiến lần thứ hai lại có quy mô, thời gian và số trận đánh lớn hơn nhiều so với lần đầu. Những diễn biến xảy ra hết sức cam go và phức tạp. Song, cuộc kháng chiến này cũng đã cho thấy một thế hệ lãnh đạo và tướng sĩ tiếp nối Hào khí Đông A kiên cường và mưu trí.

1. Thế và lực của Nguyên Mông – Đại Việt trước khi chiến tranh nổ ra:
1.1 Thế và lực của Nguyên Mông:
Năm 1258, quân Mông Cổ chịu thất bại lần đầu tiên trên đất Đại Việt. Ban đầu họ chỉ coi việc tiến chiếm đất nước này như là bàn đạp để tiến đánh Nam Tống từ phía Nam. Song họ đã phải chịu một thất bại nặng nề.

21 năm sau, năm 1279, nước Đại Nguyên của Hốt tất Liệt – cháu nội của Thành Cát Tư Hãn đã hoàn toàn chiếm được Nam Tống. Đại Nguyên là một nhà nước kế tục của Đế quốc Mông Cổ (sau khi Thành Cát Tư Hãn mất, các cuộc tranh giảnh quyền lực nội bộ nổ ra và Đế quốc này phân nhánh thành 4 Hãn quốc, với Đại Nguyên là nhánh lớn nhất cả về diện tích và quy mô dân số).

Hốt Tất Liệt muốn tiếp tục tham vọng bành trướng của mình nên ngay sau khi xác lập một đất nước rộng lớn (bao trùm hầu hết Trung Quốc, toàn bộ Mông Cổ và một phần Viễn đông của nước Nga ngày nay) ông ta lại lập kế hoạch, đóng tàu thuyền tiến chiếm Nhật Bản và Đại Việt.

Thành phần lực lượng của đạo quân Nguyên Mông lần này cũng rất hùng hậu. Đó không chỉ còn là những đội kỵ binh Mông Cổ cùng lính chư hầu Đại Lý như trước nữa, mà là những đạo quân tới từ khắp Đế chế. Lực lượng được huy động ước tính khoảng 40 – 50 vạn người – đây là lực lượng lớn nhất được huy động trong lịch sử của Đại Nguyên, hơn gấp đôi con số mà họ đã sử dụng để tấn công Nhật Bản năm 1281.

Các chỉ huy của quân Nguyên trong cuộc chiến này cũng là những danh tướng dày dạn kinh nghiệm: hoàng tử Thoát Hoan, Ariq Quaya (người Uigur ở Trung Á), Toa Đô (người Mông Cổ), Lý Hằng (người Tây Hạ), Khoan Triệt (người Uzbek), Lý Bang Hiến, Tôn Hựu, … (người Hán) và còn rất nhiều những cái tên khác nữa … Với thành phần đa dạng như vậy, lần này quân Nguyên có đa dạng hướng tấn công từ thủy tới bộ .

Điều đó cho thấy, Đại Nguyên đã tập trung lực lượng hùng hậu với mục tiêu thôn tính bằng được Đại Việt.

Tuy nhiên, đông đảo là vậy song đội quân Nguyên Mông cũng có những vấn đề nhất định: các vùng lãnh thổ trên cả đế chế sau nhiều năm chiến tranh Tống – Kim, Tống – Mông Cổ và nhiều cuộc chinh phạt khác đã bị tàn phá nặng nề bởi chính sách lao dịch, bắt lính, thu vét lương thực, tăng thuế má. Nhiều quan lại các vùng phải dâng sớ xin giãn tiến độ chuẩn bị cho cuộc chiến. Một bộ phận lính Trung Quốc vẫn còn tâm lý chán ghét Nguyên Mông do xâm lược đất nước của họ, nay bị bắt đi lính phục vụ cho chính kẻ đã xâm lược họ,…

Nắm được những thông tin tình báo đó, quân và dân nhà Trần đã có những sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho cuộc chiến lớn mang tính sống còn với Dân tộc.

(còn tiếp)
.

.
1.2 Sự chuẩn bị của quân và dân Đại Việt:
Những năm trước khi cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2 (1285) nổ ra là một khoảng thời gian không hề yên ả với nước Đại Việt. Trái lại, đây thời kỳ cả nước phải không ngừng chuẩn bị tinh thần, sức người, sức của và đặc biệt là cuộc chiến ngoại giao đầy cân não trước “Thiên Triều”.

Từ năm 1267, sứ giả Nguyên Mông đã tới Đại Việt với thái độ ngạo nghễ, mang theo những yêu sách phi lý, gọi là “lục sự”, bao gồm:
1. Vua Trần phải đích thân sang chầu vua Nguyên trên đất Nguyên.
2. Vua Trần phải cho con hay em sang làm con tin ở Nguyên.
3. Phải kê khai dân số nộp cho Nguyên.
4. Phải chịu các quân dịch của quân Nguyên.
5. Phải nộp phú thuế cho nhà Nguyên.
6. Phải để cho triều Nguyên đặt (chức) Đạt lỗ hoa xích, tức đặt quan lại người Mông Cổ để giám sát cai trị nước Đại Việt.

Trong 6 điều trên, Nguyên Thế Tổ (tức Hốt Tất Liệt) đặc biệt chú ý nhất tới việc “Vua Trần phải đích thân sang chầu vua Nguyên trên đất Nguyên”. Đây chính là một phép thăm dò sự quy phục của Nguyên Triều với một nước mà họ đang nhắm tới trước khi động binh. Với các yêu sách trên, vô hình chung sẽ biến một nước độc lập trở thành một thuộc quốc của Nguyên Mông. Nội dung của những điều trên vừa để hạ thấp Quốc thể của một đất nước có chủ quyền (điều 1, 6, …) vừa làm suy yếu nguồn lực (điều 4, 5,…), vừa có thể chi phối các quyết định đối nội đối ngoại (điều 2, 6,…) vừa đe dọa tới an ninh đất nước (1, 3, 6,…). Nếu làm trái lại, họ sẽ có cớ để tăng dần sức ép ngoại giao cho tới khi chính thức xảy ra chiến tranh.

Trước những đòi hỏi trực diện, thô bạo và thâm độc đó, mặc dù vừa giành chiến thắng trong cuộc kháng chiến lần thứ 1, nhà Trần vẫn duy trì chính sách ngoại giao mềm mỏng nhưng cũng rất kiên quyết. Nước Đại Việt vẫn kiên trì cử sứ giả sang triều cống theo thông lệ trước đây, tương tự như với nhà Tống. Với những yêu sách trên, vua Trần khéo léo từ chối.

Càng về sau, những đợt sứ thần nhà Nguyên sang càng thể hiện sự đe dọa, hống hách. Song vua Trần vẫn không run sợ, trái lại có những lần nhà vua kiên quyết bắt giam, sai trói sứ giả đuổi về nước.

Khắp cả nước Đại Việt, tinh thần sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh trường kỳ với quân giặc ngày một nâng cao. Từ cuối năm 1282 (hơn 2 năm trước khi chiến sự chính thức nổ ra), sau khi nhận được các thông tin tình báo về ý đồ quân sự của nhà Nguyên, vua Trần đã triệu tập Hội nghị quân sự tại Bình Than để bàn kế đánh phòng và chia quân giữ nơi hiểm yếu. Các tướng lĩnh phạm tội trước đây (ví dụ như tướng Trần Khánh Dư) đều được tha tội để đến hội nghị bàn việc. Có thể nói, cuộc chiến này đã được dự kiến từ rất lâu và chiến lược chống giặc đã dần được nhà Trần hình thành và chuẩn bị từ trước.

Khi cuộc chiến sắp nổ ra (đầu năm 1285), Thái thượng hoàng Trần Thánh Tông đã mời những bậc tuối cao có uy tín trong cả nước về điện Diên Hồng để trình bày chủ trương của triều đình. Khi được vua hỏi có nên đánh lại quân Nguyên hay không, thì các phụ lão đã "vạn người cùng nói như từ một miệng": "Đánh!"

Quốc công tiết chế Hưng Đạo vương đã viết bài Hịch tướng sĩ đễ sốc lại tinh thần quân sĩ, sẵn sàng cho cuộc chiến sống còn. Nhiều chiến binh Đại Việt đã thích chữ “Sát Thát” trên cánh tay để thể hiện tinh thần quyết tử với giặc. Sách lược vườn không nhà trống được thực hiện khẩn trương, nhân dân được di tản.

Toàn thể Đại Việt đã chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc kháng chiến quy mô mang tính sinh tồn.

(còn tiếp)

.