Tóm lược: Tiểu sử Đức vua- Phật hoàng Trần Nhân Tông

Đã theo truyền thống, cứ đến khoảng thời gian đầu tiết lập Đông hàng năm, chúng tôi những môn sinh của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, lại được theo thầy Nhật Nguyệt Tuệ Tâm hành hương trở về với cội nguồn của thiền phái. Năm nay cũng vậy, chúng tôi đã có một chuyến hành hương đầy ý nghĩa. Và để mọi người cùng hiểu rõ hơn về thân thế, sự nghiệp cũng như các mốc thời gian trên con đường “Cư trần lạc đạo” của đệ nhất sư tổ Trần Nhân Tông, người sáng lập ra thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Tôi xin tóm lược ngắn gọn về: Tiểu sử Đức vua- Phật hoàng Trần Nhân Tông, sơ tổ thiền phái Trúc Lâm Yên Tử để cùng gửi tới mọi người.

Bài tóm lược được lấy nội dung chủ yếu theo tài liệu: “Tiểu sử Đức Vua-Phật Hoàng Trần Nhân Tông, sơ tổ thiền phái Trúc Lâm Việt Nam (1258-1308)”, biên soạn bởi: Ban thường sự Trung Ương, giáo hội Phật giáo Việt Nam. Và tham khảo thêm sách “Tam Tổ Trúc Lâm” của Hòa Thượng Thích Thanh Từ.

Đức vua Trần Nhân Tông, tên thật là Trần Khâm, sinh ngày 11/11/1258. Ngài là con trưởng của đức Vua Trần Thánh Tông và Hoàng Thái hậu Nguyên Thánh Thiên Cảm.

Năm 1274 khi 16 tuổi, Ngài được lập làm Hoàng Thái tử, Ngài đã kết duyên cùng công chúa Quyên Thanh- là trưởng nữ của Hưng Đạo Đại Vương.

Vua cha Trần Thánh Tông đã trực tiếp soạn sách để truyền dạy ngài và cũng đã mời các bậc trưởng lão tinh thông Nho giáo, Tứ thư, Ngũ kinh và Phật giáo để dạy dỗ cho Ngài. Riêng về Phật pháp, Ngài theo học đạo với Tuệ Trung Thượng sĩ. Ngài tôn thờ Tuệ Trung Thượng sĩ làm thầy.

Năm 1278, khi vừa tròn 20 tuổi, Ngài được lên ngôi Hoàng đế, hiệu là Hiếu Hoàng.

Năm 1282, giặc Nguyên - Mông xâm chiếm Đại Việt, Ngài chủ trì hội nghị Bình Than. Sau đó, ngài đã trực tiếp lãnh đạo quân dân Đại Việt hai lần chiến thắng giặc Nguyên - Mông vào các năm 1285 và 1288. Sau khi đánh đuổi giặc ngoại xâm, Ngài đã có nhiều chính sách củng cố triều đình, phát triển Đại Việt vững mạnh.

Năm 1293, khi 35 tuổi, Ngài nhường ngôi cho con là Trần Anh Tông để lên làm Thái Thượng Hoàng.

Năm 1294, Ngài đích thân tiếp tục lãnh đạo quân sĩ Đại Việt đi chinh phạt Ai Lao, giữ yên bờ cõi và tiếp tục mối bang giao hòa hảo với đất nước “Triệu voi”.

Năm 1299 (khi 41 tuổi), Ngài xuất gia vào tu ở núi Yên Tử. Ở đây, Ngài chuyên cần tu tập theo hạnh đầu-đà (khổ hạnh) lấy hiệu là Hương Vân Đại Đầu-đà. Sau đó Ngài lập chùa, cất tinh xá, khai giảng để tiếp độ chúng tăng. Học chúng đua nhau đến học rất đông. Sau, Ngài đến chùa Phổ Minh ở phủ Thiên Trường lập giảng đường, giảng dạy mấy năm.

Năm 1301, Ngài đến trại Bố Chính (nay là tỉnh Quảng Bình) lập am tu hành, thực hiện hành trình hóa độ, tạo mối quan hệ hòa bình, hữu nghị với các nước láng giềng. Kết quả là vùng đất châu Ô, châu Lý tức châu Thuận, châu Hóa mới được sáp nhập vào Đại Việt do vua Chế Mân dâng làm sính lễ cưới Huyền Trân công chúa.

Đến năm 1304, Ngài dạo đi khắp nơi khuyên dân dẹp bỏ những miếu thờ thần không chính đáng, và dạy họ tu hành thập thiện. Vào mùa đông năm ấy, vua Anh Tông dâng biểu thỉnh Ngài về đại nội để truyền giới Bồ-tát tại gia cho các vương công, bá quan văn võ, quần thần.

Năm 1307, tại am núi Ngọa Vân, Ngài đã trao truyền y bát và viết tâm kệ trao cho Tôn giả Pháp Loa làm nối dõi truyền thừa Trúc Lâm.

Năm 1308, Điều Ngự Trần Nhân Tông đã truyền tâm ấn phong ngài Pháp Loa làm Đệ nhị Tổ Trúc Lâm trước sự chứng kiến của vua Trần Anh Tông. Trong thời gian đó, Ngài thường lui tới các chùa để giảng kinh, thuyết pháp và chứng minh các lễ hội.

Ngày mùng 01/ 11/1308, Sơ Tổ Điều Ngự Trần Nhân Tông nhập diệt tại đỉnh Ngoạ Vân, núi Yên Tử, thọ thế 51 năm. Theo các sách cổ sử, Ngài Bảo Sát phụng theo di chúc hỏa thiêu Điều Ngự để lại hàng ngàn hạt xá lỵ. Xá lỵ sau đó được chia thành nhiều phần được phụng thờ tại Ngọa Vân Am, Huệ Quang Kim Tháp tại chùa Hoa Yên, và các trung tâm tôn giáo khác trong cả nước.

Trong sự nghiệp hoằng dương chính pháp, Sơ Tổ Điều ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông đã chủ trì cho khắc in Đại Tạng kinh và biên soạn kinh sách, ngữ lục. Ngài đã để lại hậu thế các tác phẩm như: Trần Nhân Tông thi tập, Đại Hương Hải Ấn thi tập, Tăng Già Toái Sự, Thạch Thất Mỵ Ngữ, Trung Hưng Thực Lục, Truyền Đăng Lục v.v…